آلمان : قسمت اول : برلین Germany : berlin

 

 

 

دیوار برلین (Berlin Wall)

 

 

 

قدم زدن در کنار دیوار برلین

 

 

پیام آشنا: مهدی عبدی - روز ۹ نوامبر سالروز فروپاشی دیوار«برلین»، دیواری که در چند دهه یک ملت را از هم جدا کرد بهانه ای شد تا از برلین بنویسم. با شنیدن اسم برلین یاد دوچیز می افتم، جنگ جهانی و دیوار برلین، جشنواره فیلم برلین و خرس معروفش .

 

 

برلین شهری است که بعد از جنگ جهانی دوم بین چهار برنده جنگ، آمریکا، فرانسه، بریتانیا و شوروی تقسیم شد و در سال ۱۹۶۱ با ساخته شدن دیوار برلین توسط شوروی به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می شود که عمر این دیوار تا تاریخ ۹  نوامبر سال ۱۹۸۹ بوده و بعد از این تاریخ دیوار برلین فرو می ریزد و باز هم برلین شرقی و غربی یکی می شوند . خیلی از آلمانی ها  آن قدر زنده نماندند که فروپاشی دیوار را ببینند. در این سال ها آن چه بر سر مردم برلین و آلمان می آید داستانی است که به نظر من فقط آلمانی ها درک می کنند .

 

 

چند وقت پیش با معلمی آلمانی در این باره صحبت می کردم که تجربه فرار از شرق به غرب را داشت و می گفت جزء اولین کسانی بوده که بعد از فروپاشی دیوار آنجا بوده. شنیدن خاطرانش برای من مثل تعریف یک داستان غیر واقعی بود و حتی تصور این همه سختی برای انسان ها  راحت نیست چه برسد به واقعیت. این مقدمه به علاوه هزاران ویژگی دیگر برلین را به شهری تبدیل می کند که حتما قبل از مردن باید ببینید .

 

 

از نظر من فلسفه کلی شکل گیری دیوار برای محافظت از بشر بوده ولی دیوار جدا کننده برلین تعریف ها از دیوار را به کل به هم می زند. یادم است وقتی دیوار فرو ریخت از تلویزیون یک سری صحنه ها را دیدم. سال 1368 بود من حدود 11 سال داشتم تصوری که از جنگ داشتم مربوط می شد به جنگ ایران و عراق (هر چند این جنگ یکی از بدترین جنگ های تاریخ بشر بوده) ولی هیچ تصوری از دیواری که می تواند یک شهر را به دو قسمت تقسیم کند نداشتم. سال ها از داستان فروپاشی دیوار برلین گذشت تا در تابستان 94 به برلین رفتم. 26 سال از فروپاشی دیوار می گذشت و من جلوی دیوار بودم .هر چند من در مقابل دیواری بودم که دیگر قدرتی نداشت تا جلوی فرار آدم ها را بگیرد ولی در همان نگاه اول مشخص بود که دیوار با تصاویری که از تلویزیون و در فیلم ها دیده بودم فرق داشت. بزرگ تر بود و وقتی در کنارش می ایستادی دقیقا  تفاوتش با ذهنیت های قبلی را متوجه می شدی. تصمیم گرفتم در ذهنم ساعت را به عقب بکشم و به زمان ساخت آن سفر کنم به زمانی که مردم یه کشور به خاطر سیاست های احمقانه سیاستمدارهایشان مجبور بودند بیست و هشت سال  به صورت دو کشور مختلف زندگی کنند.

 

 

داشتم به این فکر می کردم که اگر این دیوار می توانست حرف بزند چند هزار صفحه برای نوشتن لازم بود. دیواری که این روزها توریست ها با آن عکس می گیرند و به راحتی در کنارش قدم می زنند چه نگاه های تنفر آمیزی را تحمل کرده و اینکه چند دهه پیش اگر این گونه در کنار دیوار قدم می زدید حتما کشته می شدید .

 

 

هر کدام از نقاشی های دیوار را که نگاه می کردم یک دنیا حرف برای گفتن داشت، به کانی علوی فکر کردم که پس از فروپاشی دیوار 155 کیلومتری برلین، 118 نقاش از 21 کشور دنیا را گرد هم می آورد تا بخشی از این دیوار به طول 1300 متر را در طی شش ماه نقاشی کنند و  به همین دلیل، از سوی رئیس جمهور آلمان مدال لیاقت یعنی عالی‌ترین نشان آلمان را دریافت می کند و با این کار به دیوار شخصیت تازه ای می بخشد و آن را به یک موزه خاص تبدیل می کند  تا  با دیدن هر نقاشی قسمتی از تاریخ برلین را به یاد بیاوریم.

 

 

نمی دانم چند نفر در مسیری که من قدم برمیداشتم کشته شده بودند، در این فکر بودم تا به نقاشی ای رسیدم که تعداد کشته شدگان در هر سال را نشان می داد. سال تولدم را روی دیوار دیدم و جالب بود در کل این 28 سال  فقط در 5 سال در کنار این دیوار کسی کشته نشده بود و یکی از آن ها  سال تولد من بود.

 

 

در جایی می خواندم در طول این 28 سال حدود 5 هزار نفر سعی کردند از دیوار بگذرند و به طرف دیگر بروند که حدود 136  نفر تاوان این کار را با از دست دادن جانشان دادند و حدود ۲۰۰ نفر نیز مجروح شدند. اولین قربانی در سال ۱۹۶۱ یک جوان ۲۴ ساله‌ بود که قصد فرار از شرق به غرب را داشته . ۱۴ نفر از کشته شدگان قصد فرار از غرب به شرق را داشتند، ۳۲ کشته  که اصلاً قصد فرار نداشته‌اند و ۸ نگهبان که به طور اتفاقی کشته شده‌اند.

 

 

در طول این سال‌ها فرار های خاص هم صورت گرفته بود در سال ۱۹۶۴، ۵۷ نفر موفق شده بودند تا از طریق تونلی که به طول ۱۴۵ متر در زیر نوار مرگ کنده بودند، فرار کنند و یا فرار عجیب دو برادر که با بستن بال‌ها یی به خودشان فاصله بین دو دیوار را پرواز کرده بودند  .

 

 

 

نمی دانم چه حسی می توان داشت زمانی که مجبور باشید از یک قسمت شهری که در آن زندگی می کردید به سمت دیگر فرار کنید و ممکن است در بین مسیر مورد اصابت گلوله قرار بگیرید .

 

 

 

قدم زدن در کنار این دیوار برای من کلا تداعی خاطره بود با اینکه سنم زیاد نیست ولی آن قدر مطلب در مورد دیوار خوانده بودم و فیلم دیده بودم که فکر می کردم با کل نقاشی های روی دیوار خاطره دارم و باز هم یک نقاشی دیگر من را  میخ کوب کرد، اثر معروف The Wall از پینک فلوید، بعضی رویدادها در طول زمان تبدیل به حسرت می شوند و من همیشه حسرت می خورم که چرا در موقع اجرای این کنسرت در برلین نبودم .

 

 

قدم زنان به پنجره ای رسیدم  پر از قفل، این صحنه را در خیلی از جاهای اروپا می توانید ببینید قفل هایی که بر روی میله ها زده می شوند تا آرزوها را برآورده کنند، برای من که دیر به برلین رسیده بودم آرزویی نمانده بود تا برای برلین داشته باشم چرا که برلین گذشته تا به حال کلی فرق کرده بود برلین امروز خیلی پیش رفته تر از آن بود که من بتوانم برای آن آرزویی کنم .

 

 

 

و چند قدم آن طرف تر دیوار تمام شد و رود اسپر Spree خودش را نشان داد و کشتی هایی که در رودخانه بودند.  با یک نگاه از اولین گام در کنار دیوار تا آخرین گام تاریخ 28 ساله دیوار را با نقاشی های روی دیوار مرور کردم. در آخرین نظر به دیوار به این فکر کردم که آیا فرشتگان ویم وندرس در فیلم بهشت بر فراز برلین  هم از بهشت شان که بر فراز برلین بود دیوار را مثل من دیده بودند در آن زمان دیوار هنوز پا برجا بود آیا امتداد دیوار تا بهشتی که بر فراز برلین بود ادامه داشت؟ بهشت شرقی و غربی؟ اگر  فیلم الیا کازان در شرق بهشت اتفاق می افتاد پس شاید  بهشت  برلین هم شرق و غرب داشته، ولی این سوال هم پیش می آید آیا مردمی که در شرق بهشت بودند برای زندگی بهتر به غرب بهشت می گریختند؟