عصار خانه شاهی - اصفهان

 

کمتر کسی است که به گردشگری علاقه داشته باشد و به اصفهان سفر نکرده باشد یکی از قطب های بزرگ گردشگری ایران ، که هر چه از گردشگری بخواهید در این شهر خواهید یافت ، شهری که آوازه اش جهانی است .

همه کسانی که به اصفهان سفر کرده اند  ، میدان نقش جهان را می شناسد میدانی که از تاریخی ترین و بزرگترین میدان های جهان است و در اطراف میدان بازار بزرگ اصفهان قرار دارد ، ولی تا به حال به این فکر کرده اید که یکی از قدیمی ترین کارخانه های صنعتی ایران و شاید جهان در این بازار است .

عصار خانه شاهی موزه ای است که شاید گردشگران اصفهان کمتر از دیگر مکان های گردشگری اصفهان از آن اطلاع دارند.  موزه ای که در سال ۲۰۱۷، به عنوان برترین موزه کوچک کشور، نشان جهانی ایکوم (کمیته ملی موزه‌های ایران) را دریافت نموده و به تدریج به جایگاه واقعی خود در گردشگری اصفهان نزدیک میشود.

در مونیخ دوستی دارم که شکل گیری دوستی ما  به این دلیل بود  که او شیفته دیدن ایران بود ، قرار بود در سفری که به آلمان داشتم او مونیخ را به من نشان دهد و من در ایران میزبان او باشم . وقتی به ایران آمد ، با هم به اصفهان سفر کردیم و من شدم نماینده ایران برای نشان دادن اصفهان به او . نقش جهان را به خوبی میشناخت ، وقتی دور نقش جهان با هم قدم میزدیم از داستان های اصفهان برایش گفتم از اربابان روشنایی یا همان عصاران ، به او گفتم وقتی روشنایی کاخ ها و خیابان ها در اروپا با مشعل و شمع بود در ایران روغن چراغ ها بود که روشنی شهر را تامین میکرد و از توصیف شاردن از اصفهان ، شاردن را هم خوب میشناخت ،داستان اینگونه است که شادرن در سفرش به اصفهان ، اصفهان را اینطور وصف میکند :

روی ابنیه و اطاق های اطراف میدان نیز از بالا تا پایین جای چراغ ساخته شده که در جشن ها و اعیاد روی آنها چراغ گذارده ، روشن می کنند که در هیچ جای دنیا چنین چراغانی دیده نمیشود زیرا که همه این چراغ ها در حدود 50 هزار عدد است.

شاه عباس از این کار بسیار لذت میبرد و اغلب دستور چراغانی میداد و این چنین محصول دست و ایده ی این هنرمندان صنعت همانا روغنی بوده تا چراغی را بیافروزند و فاتح نبرد ابدی نور و تاریکی گردند . اما روغن به دست آمده از این کارگاه ها تنها به مصارف روشنایی نمیرسیده ، بلکه استفاده های دیگری در برداشته است همچون ، تقویت درخت های میوه ، تغذیه دام ، رنگ آمیزی و صابون سازی و البته مواد خوراکی.

و این طور بود که برای دیدن عصار خانه مشتاق شد ، از میدان نقش جهان به سمت بازار حرکت کردیم از ورودی دست راست بازار وارد شدیم حالا نوبت خودنمایی حجره های بازار بود گردنبدها  ، تسبیح ها ، دستبندها و انگشتر ها   ، زیورآلاتی که گردشگران برای عزیزان خود به رسم سوغات می خریدند ، در شلوغی و پیچ و خم بازار قدم زدیم حال نوبت بازار ادویه بود بعد از این که چشم ها از بازار لذت بردند  حال نوبت لذت بردن با حس بویایی بود ، با بوی ادویه هایی که در همه جای بازار بود  و جالب هیجان گردشگران خارجی بود که مشخص بود تا به حال این مقدار ادویه را یکجا ندیده بودند و بعد پاساژ طلا فروش ها و در وسط پاساژ طلای ناب تاریخی بازار ، عصار خانه با یک درب باریک ، ولی این درب باریک به محلی میرفت که در گذشته از بزرگترین کارخانه های ایران بود . 

از عصار خانه برایش گفتم که  به محلی گفته میشود که در آن روغن گیری انجام میشود .و اینکه حدود 400 سال پیش  به دستور شاه عباس اول ساخته شده‌است  و اینکه چطور در پنج قسمت مختلف عصار خانه (پیشخوان، بارانداز، شترخوان، گرم‌خانه و تیرخانه )  از دانه‌های روغنی مثل کنجد، پنبه دانه، خشخاش، آفتاب گردان روغن تهیه میکرده اند .و اینکه بعد از مکانیزه  شدن این کار مجموعه سالیان سال بدون استفاده بوده ، تا اینکه به فکر احیای مجموعه می افتند و نتیجه میشود این محلی که هم اکنون میبینیم ، میشد از چهره اش فهمید که از دیدن این موزه لذت میبرد  و این لذت بازدید از مجموعه را برای من  دو چندان میکرد . طراحی داخلی موزه نظر هر ببینده ای را جلب میکرد با ماکت هایی که حس خوب گذشته و نحوه کار در عصار خانه را تداعی میکرد و نقاشی های روی بوم  و وسایلی مربوط به زمان کار مجموعه ، زمانی که اربابان روشنایی برای روشنایی شهر اصفهان کار میکردند.

وقتی به ماکت ها نگاه میکردم به این فکر افتادم ، تا به حال با روغن این عصار خانه چند چراغ روشن شده؟ و  تعداد این چراغ ها ، از چراغ های کدام شهر که من از هواپیما از آن گذشتم بیشتر بوده ؟مسلما چراغ های روشنی که من در طول سفرهام دیدم بیشتر بوده ،کاش میشد با شاردن در این باره صحبت کنم و به او از میلیونها چراغ روشنی که من با هواپیما  آنها را دیدم بگویم .باز به فکر رفتم که سنگ های این آسیاب ها چند بار دور هم چرخیده اند ؟ چقدر از مسافتی که من در سفر هایم طی کردم ، سنگها به دور هم طی کرده اند ؟

این سفر با رضایت کامل دوست آلمانی ام به پایان رسید و چند ماه بعد در سفر  آخر به اصفهان در مرداد 96   میهمان عصار خانه شاهی بودم برای اجرای یک مراسم ادبی . کتاب خوانی استاد حسینی زاد و خدایی . اصفهان بعد از تهران دومین شهر اجرای این مراسم بود و بعد شیراز ،  بابل وکاشان که مجموعا شد بیش از  2000 کیلومتر سفر ، آنها کتاب خواندند و من عکس گرفتم و بعد از این کتاب خوانی عصار خانه شاهی علاوه بر جایگاه تاریخی به محفلی برای دوست داران ادبیات تبدیل شد . مراسمی که با استقبال خیلی خوبه مواجه شد و این کار بعد ها هم ادامه پیدا کرد تا جایگاه عصار خانه شاهی بیش از گذشته در فرهنگ اصفهان عیان شود .

امروزه شما با مراجعه به بازار قیصریه اصفهان به راحتی میتوانید از این گنجینه گرانبهای تاریخی دیدن کنید و بازدید از این مجموعه را در لیست بازدید های خود از اصفهان قرار دهید .

 

 

 

 

 

 

 

....